กฎหมายแรงงานและอัตราค่าจ้างแรงงาน

การจ้างแรงงาน

กฎหมายแรงงาน

กฎหมายแรงงานหลักที่เกี่ยวข้องกับแรงงานและมีความสัมพันธ์กับอุตสาหกรรม ได้แก่

1. กฎหมายเลขที่ 3/1992 ว่าด้วยสวัสดิการทางสังคมของแรงงาน ซึ่งเกี่ยวข้องกับสิทธิประโยชน์ของการเกษียณอายุ การได้รับอุบัติเหตุจากการทำงาน การเสียชีวิต และการประกันสุขภาพ (ใช้บังคับกับบริษัทที่มีคนงานตั้งแต่ 10 คนขึ้นไป) ซึ่งต่อมาได้มีการบังคับใช้กฎหมายที่ 40/2004 ว่าด้วยระบบประกันสังคมแห่งชาติ เมื่อ 1 ม.ค. 2557 ครอบคลุมการแก้ไขข้อบังคับ และสัดส่วนสิทธิประโยชน์ต่างๆ ของแรงงานด้วย
2. กฎหมายเลขที่ 21/2003 ว่าด้วยสหภาพแรงงาน ซึ่งเกี่ยวข้องกับสิทธิในการจัดตั้งสหภาพแรงงาน การเป็นสมาชิกของสหภาพ การจัดตั้งสมาพันธ์สหภาพแรงงาน และสภาแห่งชาติของแรงงาน
3. กฎหมายเลขที่ 13/2003 ว่าด้วยกำลังคน ซึ่งเกี่ยวข้องกับองค์กรความร่วมมือด้านแรงงานแบบพหุภาคี และไตรภาคี
4. กฎหมายเลขที่ 2/2004 ว่าด้วยการระงับข้อพิพาทของแรงงาน ซึ่งเกี่ยวข้องกับวิธีระงับข้อพิพาทระหว่างนายจ้างกับลูกจ้างการนำคดีไปสู่ศาล และการตัดสินชี้ขาดตามกฎหมาย

หน่วยงานที่ดูแลรับผิดชอบด้านแรงงาน คือ กระทรวงแรงงาน (Ministry of Manpower) ซึ่งมีผู้บริหารสูงสุด คือ รัฐมนตรีว่าการกระทรวง

นโยบายของกำลังคนอยู่บนพื้นฐานของกฎหมายแรงงาน เลขที่ 13/2003 ซึ่งยังคงมีผลบังคับใช้อยู่จนถึงปัจจุบัน สาระสำคัญของกฎหมายแรงงาน ประกอบด้วย

• พื้นฐาน หลักการ และเป้าหมายของการพัฒนาแรงงาน
• การวางแผนแรงงานและข้อมูลข่าวสารของแรงงาน
• การจัดหาโอกาสที่เท่าเทียมกันของแรงงานและการปฏิบัติต่อคนงาน
• การฝึกอบรมแรงงานเพื่อส่งเสริมและปรับปรุงทักษะแรงงานและประสิทธิภาพในการทำงานให้ดีขึ้น
• การจ้างแรงงานภายใต้โครงการสร้างพลังอำนาจที่สมดุลของแรงงาน ซึ่งเป็นความรับผิดชอบของรัฐบาลในการขยายโอกาสของการทำงาน
• การจ้างแรงงานต่างชาติที่ถูกต้องและตรงกับทักษะ ความสามารถของแรงงาน
• การพัฒนาความร่วมมือกันของแรงงานตามแนวทางของปัญจสิรา (Pancasila) เพื่อมุ่งไปสู่ความเป็นอันหนึ่งเดียวกัน (Harmonious) มีพลังและสร้างสรรค์ (Dynamic) และมีความสัมพันธ์กัน (Relation)
• การพัฒนาสิ่งอำนวยความสะดวก สถาบัน และข้อตกลงร่วมกัน รวมทั้ง องค์กรพหุภาคี องค์กรไตรภาคี ความร่วมมือกันทางสังคม และการแก้ปัญหาความขัดแย้งของแรงงาน
• ปกป้องคุ้มครองแรงงาน รวมทั้งสิทธิของแรงงานในการเจรจาต่อรองกับนายจ้าง ความมั่นคงของแรงงาน สวัสดิภาพของการทำงาน การคุ้มครองแรงงานสตรี แรงงานเด็ก และแรงงานทุพลภาพ ประกันค่าจ้างแรงงาน สวัสดิการและความมั่นคงทางสังคมของแรงงาน
• การควบคุมกำกับแรงงานให้ปฏิบัติตามกฎหมายแรงงานอย่างถูกต้อง

ประเภทของงาน

การจ้างแรงงานแบ่งออกเป็น 3 ประเภท ดังนี้

1. พนักงานประจำ (Permanent workers) จะได้รับเงินเดือน โบนัส และสวัสดิการอื่นๆ
2. พนักงานแบบสัญญา (Contract workers) จะได้รับการจ้างงานตามระยะเวลาที่กำหนดตามสัญญาการจ้างงานที่ทำกับนายจ้าง รัฐบาลมีกฎระเบียบว่า สัญญาการจ้างงานจะมีอายุสูงสุดเพียง 2 ปีและสามารถต่อสัญญาได้อีก 1 ปีแต่ไม่เกิน 2 ปี ปัจจุบันหลายบริษัทเลือกใช้วิธีการจ้างงานตามระยะเวลาที่กำหนดตามสัญญาฯ เพื่อหลีกเลี่ยงการจ่ายเงินค่าชดเชยในกรณีที่มีการให้พนักงานออกจากงาน นายจ้างมีสิทธิที่จะบอกเลิกหรือต่อสัญญาจ้าง พนักงานที่มีการจ้างแบบระะสัญญาจ้างจะได้รับเงินเดือนเป็นรายเดือน มีวันหยุดตามศาสนา แต่ไม่มีสวัสดิการใดๆ
3. พนักงานแบบรับช่วงต่อ (Outsourcing workers) เป็นระบบที่มีการจัดหาพนักงานให้กับบริษัทอื่นๆ ที่มีความต้องการพนักงาน พนักงานที่ได้รับการคัดเลือกภายใต้ระบบการรับช่วงต่ออาจมีสถานะเป็นพนักงานประจำ หรือพนักงานชั่วคราว บริษัทที่ให้บริการจัดหาพนักงานรับช่วงต่อจะต้องได้รับอนุญาตจากกระทรวงแรงงาน ทั้งนี้ กฎหมายแรงงานเลขที่ 13/2003 มีมาตราสำคัญที่เกี่ยวข้องกับการจ้างพนักงานแบบรับช่วงต่อ ดังนี้

   (1) มาตราที่ 50-55 และมาตราที่ 56-59 กำหนดให้พนักงานแบบรับช่วงต่ออาจทำงานพิเศษนอกเหนือจากงานประจำหรือทำงานพิเศษที่เกี่ยวข้องกับงานประจำก็ได้
   (2) มาตราที่ 66 มีงานเพียง 5 ประเภทเท่านั้นที่สามารถจ้างพนักงานทำงานภายใต้ระบบการรับช่วงต่อ ได้แก่ งานบริการจัดเลี้ยง การให้บริการทำความสะอาด การรักษาความปลอดภัย บริการสนับสนุนการทำเหมือง และบริการขนส่งพนักงาน หากเป็นงานที่นอกเหนือจากงาน 5 ประเภทข้างต้นอาจไม่สามารถจ้างพนักงานทำงานภายใต้ระบบการรับช่วงต่อได้

เวลาการทำงาน

กฎหมายแรงงานอินโดนีเซียมีข้อกำหนดว่า เวลาการทำงานจะต้องไม่มากกว่า 40 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ โดยสามารถทำงาน 8 ชั่วโมงต่อวัน สำหรับผู้ที่ทำงาน 5 วันต่อสัปดาห์ หรือ 7 ชั่วโมงต่อวันสำหรับคนที่ทำงาน 6 วันต่อสัปดาห์ ทั้งนี้ กฎระเบียบของเวลาทำงานจะไม่มีผลบังคับใช้กับงานในบางสาขาที่กำหนด

หากนายจ้างว่าจ้างให้ทำงานล่วงเวลา จะต้องจ่ายเงินค่าล่วงเวลาในอัตรา ดังนี้

การฝึกอบรมของพนักงาน

กฎกระทรวงแรงงานเลขที่ KEP.261/MEN/XI/2004 ได้กำหนดให้บริษัทที่มีพนักงานตั้งแต่ 100 คนขึ้นไปจะต้องจัดฝึกอบรมให้แก่พนักงานอย่างน้อยร้อยละ 5 ของจำนวนพนักงานทั้งหมดในแต่ละปีบริษัทที่ถูกกำหนดให้จัดฝึกอบรมในแต่ละปีนั้น จะต้องจัดเตรียมกำหนดการฝึกอบรมรายปีซึ่งประกอบด้วยประเภทของการฝึกอบรม ระยะเวลาและสถานที่ของการฝึกอบรม ทั้งนี้ ค่าใช้จ่ายในการจัดการฝึกอบรมจะเป็นความรับผิดชอบของบริษัททั้งหมด

การลาของลูกจ้างและวันหยุด

• วันหยุดรายสัปดาห์ กำหนดให้มีวันหยุด 1 วันหลังจากทำงาน 6 วันและวันหยุด 2 วันหลังจากทำงาน 5 วัน
• วันหยุดรายปี กำหนดให้มีวันหยุดได้ 12 วันทำงานหลังจากที่ทำงานต่อเนื่องกัน 12 เดือนขึ้นไป
• วันหยุดพักผ่อน กำหนดให้หยุดได้ไม่เกิน 2 สัปดาห์หลังจากที่ทำงานมาแล้วอย่างน้อย 6 ปี
• วันหยุดทางศาสนา ตามกฎกระทรวงแรงงานเลขที่ 04/MEN/1994 บริษัทจะกำหนดให้พนักงานได้หยุดงานในวันหยุดทางศาสนาทุกปี
• วันลาป่วย กฎหมายแรงงานระบุให้นายจ้างยังต้องจ่ายค่าจ้างหากทำงานต่อไปในอัตราปกติ ยกเว้นกรณีลูกจ้างไม่สามารถปฏิบัติงานได้เป็นเวลานาน จึงจะสามารถลดค่าจ้างได้ตามสัดส่วน ดังนี้

การเลิกจ้าง

ในกรณีนายจ้างประสงค์จะเลิกจ้างแรงงาน กฎหมายแรงงานอินโดนีเซียกำหนดให้นายจ้างจ่ายเงินชดเชยให้แรงงานตามอายุการทำงาน โดยต้องจ่ายค่าชดเชยขั้นต่ำ (severance pay) และเงินชดเชยพิเศษ (long service reward pay) สำหรับลูกจ้างที่มีอายุการทำงานมากกว่า 3 ปี อัตราการจ่ายเงินชดเชยกรณีการเลิกจ้าง มีดังนี้

อย่างไรก็ดี ตามกฎหมายแรงงานอินโดนีเซีย การยกเลิกสัญญาจ้างจะต้องเป็นความยินยอมของทั้งนายจ้างและลูกจ้าง หากลูกจ้างไม่ยินยอม นายจ้างจะต้องยื่นขอต่อศาลหรือ Institute for the settlement of industrial relation disputes (“ISRID”) นอกเหนือจากบางกรณี เช่น ยังไม่ผ่านช่วงทดลองงาน

สหภาพแรงงาน

ตามกฎหมายฉบับที่ 21/2000 รัฐบาลอนุญาตให้พนักงานทุกคนมีสิทธิในการจัดตั้งสหภาพแรงงานและเป็นสมาชิกของสหภาพแรงงาน ทั้งนี้ บริษัทที่มีคนงานอย่างน้อย 10 คนก็สามารถจัดตั้งสหภาพแรงงานได้เพื่อปกป้องผลประโยชน์ของตนกับนายจ้าง สหภาพแรงงานสามารถจัดตั้งโดยพนักงานในบริษัทหรือบุคคลภายนอกบริษัทก็ได้ ทั้งนี้ รูปแบบสหภาพแรงงานคือเป็นองค์กรอิสระและเปิดเผย เป็นประชาธิปไตยและรับผิดชอบในการต่อสู้เพื่อแรงงานในกรณีที่มีข้อโต้แย้งกับนายจ้าง องค์กรของรัฐที่เกี่ยวข้องกับแรงงานคือสมาพันธ์แรงงานแห่งชาติ (Federation of Indonesian Workers) ซึ่งประกอบด้วยสหภาพแรงงานจำนวน 21 แห่งและ SPLP จำนวน 13 แห่ง

นับตั้งแต่ช่วงปฏิรูปของประเทศ สหภาพแรงงานมีบทบาทที่สำคัญในการต่อสู้เรียกร้องสิทธิของแรงงาน เรียกร้องค่าจ้างขั้นต่ำ การระงับข้อพิพาท การประท้วงตามท้องถนน การร้องเรียนต่อสภาผู้แทนราษฎร เพื่อป้องกันการปลดพนักงานจำนวนมากออกและการระงับข้อพิพาทระหว่างพนักงานและนายจ้าง รัฐบาลจึงได้จัดตั้ง คณะกรรมการ 2 ฝ่าย ขึ้นตามกฎกระทรวงที่ PER.32/MEN/XII/2008 ณ ปี 2009 คณะกรรมการ 2 ฝ่าย ประกอบด้วย 11,832 บริษัท ตัวแทน 210 ในเทศบาลชุมชนต่าง ๆ ครอบคลุม 31 แห่ง และคณะกรรมการของรัฐ

ในระดับชาติ คณะกรรมการไตรภาคี (LKS) ประกอบด้วย ตัวแทนภาครัฐสหภาพแรงงาน และองค์กรนายจ้าง ซึ่งผลประโยชน์ของทั้งสองฝ่ายนี้จะถูกกำหนดและปกป้องให้ความเป็นธรรมโดยกฎหมาย

การประกันสังคม

นับตั้งแต่ 1 ม.ค. 2557 รัฐบาลอินโดนีเซียได้ปฏิรูประบบประกันสังคมใหม่ โดยได้ปรับภารกิจและโครงสร้างของหน่วยงานประกันสังคมเดิม (Jamsostek) เปลี่ยนเป็น Badan Penyelenggara Jaminan Sosial (Social Security Organizing Agency) หรือ BPJS โดยแยกการดำเนินการด้านการประกันสุขภาพและการประกันสังคมออกจากกัน กล่าวคือ การประกันสุขภาพอยู่ภายใต้การดูแลของ BPJS-Kesehatan (BPJS Health) ซึ่งครอบคลุมถึงการประกันสุขภาพของประชาชนทั่วไป ซึ่งรวมถึงการประกันสุขภาพของแรงงานด้วย และการประกันสังคมของแรงงานอยู่ภายใต้การดูแลของ BPJS-Ketenagakerjaan (BPJS Manpower) ซึ่งครอบคลุมถึงการประกันอุบัติเหตุหรือการเสียชีวิตระหว่างทำงาน เงินบำนาญ เป็นต้น

ทั้งนี้ ภายใต้กฎระเบียบใหม่นี้ ระบุให้นายจ้างที่จ้างแรงงานมากกว่า 10 คนขึ้นไป และมีอัตราค่าจ้างมากกว่า 1 ล้านรูเปียห์/คน/เดือน จะต้องทำประกันสุขภาพและประกันสังคมให้กับลูกจ้าง แม้ว่าบริษัทอาจจัดหาสวัสดิการการประกันสุขภาพที่ดีกว่าให้ลูกจ้างอยู่แล้วก็ตาม ซึ่งระเบียบนี้ใช้บังคับกับลูกจ้างต่างชาติที่ทำงานในอินโดนีเซียมากกว่า 6 เดือนขึ้นไปด้วย

อัตราการจ่ายเงินสมทบเข้ากองทุนประกันสังคมและประกันสุขภาพ

อัตราค่าจ้างแรงงาน

อัตราค่าจ้างขั้นต่ำ (Upah Minimum Provinsi – UMP) ของอินโดนีเซียปรับขึ้นทุกปี และมีอัตราไม่เท่ากันในแต่ละจังหวัด เมื่อเดือนตุลาคม 2558 รัฐบาลอินโดนีเซียได้ออกกฎหมายที่ 78/2015 ว่าด้วยอัตราค่าจ้าง (Government Regulation No, 78 of 2015 concerning Manpower Wage) โดยได้กำหนดเกณฑ์การปรับขึ้นค่าจ่างขั้นต่ำโดยใช้สูตรการคำนวณ คือ

ตารางอัตราค่าจ้างขั้นต่ำของแต่ละจังหวัดในปี 2559 (สกุลเงินรูเปียห์)

แรงงานต่างชาติ

ตามกฎกระทรวงแรงงานฉบับที่ PER 02/MEN/III/2008 อนุญาตให้แรงงานต่างชาติที่ถือวีซ่าอินโดนีเซียที่ถูกต้อง สามารถทำงานในอินโดนีเซียได้ร่วมกับแรงงานท้องถิ่นเพื่อการถ่ายทอดความรู้ สาขาที่สามารถจ้างแรงงานต่างชาติได้คือ สำนักงานตัวแทนการค้าระหว่างประเทศ สำนักงานตัวแทนของบริษัทในต่างประเทศหรือสำนักข่าวต่างประเทศ บริษัทลงทุนของต่างประเทศ บริษัทลงทุนของอินโดนีเซีย บริษัทที่ดำเนินงานเพื่อโครงการของรัฐ และโครงการช่วยเหลือต่างๆ สถาบันเพื่อสังคม การศึกษา วัฒนธรรมและศาสนา ธุรกิจบริการ ทั้งนี้ ไม่อนุญาตให้แรงงานต่างชาติทำงานมากกว่า 1 ตำแหน่ง หรือทำงานให้บริษัทมากกว่า 1 แห่ง ตำแหน่งที่อนุญาตให้จ้างแรงงานต่างชาติได้ คือช่างเทคนิค ผู้เชี่ยวชาญ ผู้จัดการ ผู้อำนวยการ คณะผู้แทน ที่ปรึกษา

นายจ้างที่ประสงค์จะจ้างแรงงานต่างชาติ จะต้องจัดทำแผนการใช้แรงงานต่างชาติ (Manpower Utilization Plan for Foreign Workers - PPTKA) ซึ่งจะต้องระบุเหตุผลการใช้แรงงานต่างชาติ ตำแหน่ง ค่าจ้าง จำนวน สถานที่ทำงาน ระยะเวลาการจ้าง และจำนวนแรงงานท้องถิ่นที่จะทำงานด้วย โดยแผนการใช้แรงงานต่างชาติที่มากกว่า 50 คนขึ้นไป จะต้องได้รับการอนุมัติจากกระทรวงแรงงาน แต่หากต้องการจ้างแรงงานต่างชาติต่ำกว่า 50 คน สามารถขอรับการอนุมัติจากผู้อำนวยการกอง ของกระทรวงแรงงาน ทั้งนี้ใบอนุญาตให้ใช้แรงงานต่างชาตินี้จะต้องต่ออายุทุก ๆ ปี

นายจ้างที่จ้างแรงงานต่างชาติจะต้องจัดให้แรงงานต่างชาตินั้นเข้าร่วมโครงการประกันสังคมและประกันสุขภาพด้วย หากทำงานในอินโดนีเซียตั้งแต่ 6 เดือนขึ้นไป

หากแรงงานต่างชาติได้รับค่าจ้างต่อเดือนมากกว่า 100 ดอลลาร์สหรัฐ นายจ้างจะต้องจ่ายเงินล่วงหน้าให้กับกองทุนพัฒนาฝีมือแรงงาน (Dana Pengembangan Keahlian dan Keterampilan: DPKK) โดยการโอนเข้าบัญชีธนาคารของรัฐที่รัฐมนตรีว่าการกระทรวงแรงงานกำหนดไว้

นอกจากนี้ กระทรวงแรงงานอินโดนีเซียได้ออกกฎกระทรวงที่ 16/2015 ว่าด้วยขั้นตอนและข้อกำหนดในการจ้างแรงงานต่างชาติเพิ่มเติม โดยกำหนดให้

1. บริษัทจะต้องจ้างแรงงานท้องถิ่น 10 คน ต่อการจ้างแรงงาน 1 คน
   ยกเว้น แรงงานต่างชาติรายนั้นเป็นผู้บริหารระดับสูง/ผู้จัดการ/supervisor หรือเป็นการจ้างงานชั่วคราว
2. ผู้บริหารระดับสูง/ผู้จัดการ/supervisor ที่ไม่ได้มีถิ่นพำนักในอินโดนีเซียจะต้องขอรับใบอนุญาตทำงาน หรือ work permit (IMTA) ด้วย ซึ่ง IMTA จะมีอายุ 1 ปี สามารถขยายระยะเวลาได้
3. นักธุรกิจที่เดินทางเข้ามาอินโดนีเซียเป็นระยะสั้น โดยมีวัตถุประสงค์ในการทำงานให้คำปรึกษา/สอนงาน/ตรวจสอบบัญชี/การติดตั้งอุปกรณ์หรือระบบ เป็นต้น จะต้องขอรับใบอนุญาตทำงานชั่วคราว ซึ่งมีอายุระหว่าง 1-6 เดือนด้วย