การปฏิรูปธนาคารและสถาบันการเงินของอินโดนีเซีย

๖.๑ กฎระเบียบเกี่ยวกับสัดส่วนการถือหุ้น : ธนาคารกลางได้ปรับกฎระเบียบสัดส่วนการถือหุ้นในธนาคารพาณิชย์ใหม่จากเดิมที่เคยอนุญาตให้ถือได้ถึงร้อยละ ๙๙ ตั้งแต่ปี ๑๙๙๙ เป็น

• สถาบันการเงินอนุญาตให้ถือได้ไม่เกินร้อยละ ๔๐
• บริษัทแต่ไม่ใช่สถาบันการเงินอนุญาตให้ถือได้ไม่เกินร้อยละ ๓๐
• บุคคลธรรมดาอนุญาตให้ถือได้ไม่เกิน ร้อยละ ๒๐ แต่หากเป็นในธนาคารอิสลามให้ถือได้ไม่เกินร้อยละ ๒๕

สาเหตุการปรับแก้ไขกฎระเบียบดังกล่าวเพื่อสร้างความเข้มแข็งให้กับระบบธนาคารของอินโดนีเซีย เพราะปัจจุบันในอินโดนีเซียมีธนาคารมากถึง ๑๒๐ ราย แต่มีเงินกองทุนในขนาดที่แตกต่างกัน บางรายประกอบธุรกิจเกินวงเงินทุนที่มีอยู่ และมีเพียงเจ้าของเดียว ซึ่งหากประสบปัญหาก็จะแก้ไขได้ยากเพราะมีฐานะการเงินไม่เข้มแข็งพอ อย่างไรก็ตาม ธนาคารที่มีสัดส่วนการถือหุ้นที่แตกต่างไปจากกฎระเบียบปัจจุบันจะยังคงสามารถรักษาโครงสร้างการถือหุ้นเดิมไว้ได้ หากยังคงผ่านการทดสอบ financial healthy and good corporate governance test ซึ่งจัดทุก ๖ เดือน แต่หากไม่ผ่านการทดสอบติดต่อกัน ๓ รอบติดต่อกันก็จะถูกบังคับให้ปรับสัดส่วนโครงสร้างหุ้นให้เป็นตามกฎดังกล่าว ทั้งนี้ กฎระเบียบดังกล่าวไม่ได้จำกัด การเข้าซื้อกิจการธนาคารในอินโดนีเซียและประสงค์จะถือหุ้นเกินกว่าร้อยละ ๔๐ ที่กฎหมายกำหนด หากผู้เข้าซื้อกิจการเป็นสถาบันการเงินที่มีสถานะการเงินที่เข้มแข็ง ก็สามารถยื่นขอให้ธนาคารกลางพิจารณาอนุมัติเป็นกรณีๆ ไป แต่ทั้งนี้ การนำกฎระเบียบดังกล่าวมาใช้ทำให้ ธนาคารกลางจะต้องปรับแก้ไขกฎเกณฑ์เดิมเรื่อง single presence ที่กำหนดว่า ผู้ถือหุ้นจะไม่สามารถเป็นเจ้าของกิจการธนาคารเกินกว่า ๑ รายในเวลาเดียวกันได้ โดยหากถือหุ้นธนาคารเกินกว่าร้อยละ ๒๕ ในธนาคารมากกว่า ๑ แห่ง กฎเดิมจะต้องบังคับให้จำหน่ายหุ้นให้กับผู้ถือหุ้นรายอื่นจนอยู่ในสัดส่วนที่กฎหมายกำหนด หรือ ควบรวมธนาคารดังกล่าวเข้าด้วยกัน อย่างไรก็ตาม ธนาคารกลางจะปรับแก้ไขให้สามารถตั้ง holding company ขึ้นมารองรับได้

๖.๒ การนำระบบ Multi-Licensing มาใช้ :
กรณีนี้ยังคงอยู่ระหว่างการหารือ แต่เป็นที่ค่อนข้างเด่นชัดว่าในอนาคตธนาคารกลางจะนำมาใช้อย่างแน่นอน ในหลักการคือจะเปลี่ยนจากระบบ single licensing ที่มีใบอนุญาตเพียงใบเดียวสามารถประกอบการได้ทั้งหมดเป็นระบบ Multi-Licensing ที่ต้องขออนุญาตธนาคารกลางก่อนดำเนินการ ทั้งนี้ การให้อนุญาตธนาคารกลางจะพิจารณาจากเงินกองทุนเป็นหลัก เพราะเงินทุนหลักชั้นที่ 1 (core capital tier 1) จะเป็นตัวชี้วัดสำคัญสำหรับการประกอบธุรกิจ ในชั้นนี้ หากจะประกอบธุรกิจธนาคารในอินโดนีเซีย จะต้องมีเงินกองทุนอย่างน้อย ๑ ล้านล้านรูเปียห์ โดยตามกฎแบ่งเงินกองทุนเป็น ๔ ชั้น (profile) ดังนี้

• Profile 4
  น้อยกว่า ๑ ล้านล้านรูเปียห์ จะไม่สามารถทำธุรกิจ E-banking และแลกเปลี่ยนเงินตราได้
• Profile 3
  มากกว่า ๑ ล้านล้านรูเปีย์ แต่น้อยกว่า ๕ ล้านล้านรูเปียห์ สามารถทำธุรกิจ E-banking และแลกเปลี่ยนเงินตราได้
• Profile 2
  มากกว่า ๕ ล้านล้านรูเปียห์ แต่น้อยกว่า ๓๐ ล้านล้านรูเปียห์ อนุญาตให้ทำธุรกิจธนาคารแบบเต็มรูปแบบได้ (full banking services) แต่จะส่งเสริมให้ไปแข่งในระดับภูมิภาค (regional level) แทน
• Profile 1
  มากกว่า ๓๐ ล้านล้านรูเปียห์ สามารถทำธุรกิจธนาคารเต็มรูปแบบและทำธุรกิจได้ทั้งในระดับภูมิภาค ระดับประเทศ และระหว่างประเทศ

นอกจากนี้ ธนาคารกลางจะแบ่งพื้นที่ทั่วอินโดนีเซียเป็น ๖ เขตตามความหนาแน่นของประชากร และธนาคาร เช่น Zone 1 : Jakarta (DKI) / Zone 2 : Java and Bali / Zone 6 West Papua, West Sulawesi, West Nusa Tenggara, North Maluku etc ทั้งนี้ หากเปิด ๓ สาขาใน Zone 1 แล้วต้องเปิด ๑ สาขาใน Zone 5-6 ด้วย

๖.๓ กฎการส่งเสริม SMEs และภาคการผลิตที่แท้จริง (real sector) :
ธนาคารจะต้องจัดสรรสินเชื่อร้อยละ ๒๐ ให้กับวิสาหกิจขนาดเล็ก ขนาดกลาง และขนาดย่อม (micro, small and medium enterprise (MSME) โดยจะต้องดำเนินการจัดสรรให้ได้ตามเป้าภายใน ๖ ปี โดยในช่วง ๒ ปีแรก ยังไม่กำหนดวงเงินสัดส่วน แต่ในช่วงปีที่ ๓ จะต้องจัดสรรให้ได้ ร้อยละ ๕ / ช่วงปีที่ ๔ ร้อยละ ๑๐ / ช่วงปีที่ ๕ ร้อยละ ๑๕ และในช่วงปีที่ ๖ จะต้องให้ได้ร้อยละ ๒๐

นอกจากนี้ ธนาคารจะต้องจัดสรรแผนการปล่อยสินเชื่อ (credit portfolio) ไปยังภาคการผลิตที่แท้จริง (real sector) โดยแบ่งสัดส่วนตามวงเงินกองทุน (profile) ดังนี้

• Profile 4 กองทุนน้อยกว่า ๑ ล้านล้านรูเปียห์ จัดสรร ร้อยละ ๕๕
• Profile 3 กองทุนมากกว่า ๑ ล้านล้านรูเปียห์ แต่น้อยกว่า ๕ ล้านล้านรูเปียห์ จัดสรร ร้อยละ ๖๐
• Profile 2 กองทุนมากกว่า ๕ ล้านล้านรูเปียห์ แต่น้อยกว่า ๓๐ ล้านล้านรูเปียห์ จัดสรร ร้อยละ ๖๕
• Profile 1 กองทุนมากกว่า ๓๐ ล้านล้านรูเปียห์ จัดสรร ร้อยละ ๗๐

๖.๔ กฎการดำรงเงินกองทุนต่อสินทรัพย์เสี่ยง (Capital Adequacy Ratio : CAR) และ Capital Equivalence maintained assets (CEMA) :
ธนาคารจะต้องดำรงเงินกองทุนต่อสินทรัพย์เสี่ยงที่อย่างน้อย ร้อยละ ๘ ซึ่งกรณีนี้รวมถึงสาขาของธนาคารต่างประเทศด้วย โดยสาขาของธนาคารต่างประเทศจะต้องนำเงินมาฝากกับธนาคารกลางเพื่อเป็น CEMA ในรูปตราสารหนี้ของอินโดนีเซียเพื่อเป็นประกันสภาพคล่องหากบริษัทแม่เกิดวิกฤติ โดยจะต้องรักษา CEMA ไว้กับธนาคารกลางที่ร้อยละ ๘ ของยอดเงินฝากของลูกค้า หรือภายในปี ๒๐๑๗ จะต้องดำรง CEMA ไว้ที่ธนาคารกลาง อย่างน้อย ๑ ล้านล้านรูเปียห์ (๑๐๓.๕ ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ) ทั้งนี้ ธนาคารต่างๆ มีระดับการรักษาเงินกองทุนที่แตกต่างกันขึ้นกับความเสี่ยง เพื่อป้องกันหากเกิดปัญหาในบริษัทแม่จะได้ยังคงมีเงินกองทุนป้องกันความเสี่ยงได้

• Profile 4 น้อยกว่า ๑ ล้านล้านรูเปีย์ ดำรงไว้ที่ ร้อยละ ๑๑-๑๔
• Profile 3 มากกว่า ๑ ล้านล้านรูเปีย์ น้อยกว่า ๕ ล้านล้านรูเปียห์ ดำรงไว้ที่ ร้อยละ ๑๐-๑๑
• Profile 2มากกว่า ๕ ล้านล้านรูเปียห์ แต่น้อยกว่า ๓๐ ล้านล้านรูเปียห์ ดำรงไว้ที่ ร้อยละ ๙-๑๐
• Profile 1 มากกว่า ๓๐ ล้านล้านรูเปียห์ ดำรงไว้ที่ ร้อยละ ๘

๖.๕ กฎหมายบังคับให้สาขาของธนาคารต่างประเทศต้องจัดตั้งเป็นบริษัทตามกฎหมายอินโดนีเซีย :
สภาผู้แทนราษฎร์ได้เสร็จสิ้นการพิจารณากฎหมายที่จะบังคับให้สาขาของธนาคารต่างประเทศ หากประสงค์จะประกอบธุรกิจในอินโดนีเซียจะต้องจดทะเบียนเป็นบริษัทตามกฎหมายอินโดนีเซียไม่สามารถกระทำธุรกิจในฐานะสาขาธนาคารต่างชาติได้อีกต่อไป ซึ่งกฎดังกล่าวจะมีผลย้อนหลัง ซึ่งทำให้สาขาธนาคารต่างชาติอย่างร้อย ๑๐ ราย รวมทั้ง ธนาคารกรุงเทพได้รับผลกระทบจะต้องแปรสภาพเป็นบริษัทจำกัด นอกจากนี้ กฎหมายดังกล่าวจะระบุห้ามการเป็นเจ้าของธนาคารในอินโดนีเซียมากกว่า ๑ ธนาคารด้วย ซึ่งในชั้นนี้ กฎดังกล่าว ธนาคารกลางอยู่ระหว่างการทบทวนและอาจจะปรับเปลี่ยนให้กระทำได้แต่ต้องจัดตั้ง holding company ทั้งนี้ นักวิเคราะห์มองว่า กฎหมายอาจทำให้ profile ความเสี่ยงของธนาคารที่เป็นสาขาของธนาคารต่างชาติลดลง และทำให้ต้นทุนการประกอบการสูงขึ้น เพราะเดิมสาขาธนาคารต่างชาติสามารถกู้ยืมดอลลาร์จากธนาคารต่างชาติได้ โดยไม่เสียค่าธรรมเนียมความเสี่ยง (risk premium) แต่เมื่อกลายเป็นบริษัทแล้ว จะถูกเก็บค่าธรรมเนียมตามชั้นความเสี่ยง (profile) ของตนเอง

๖.๖ การอนุญาตให้ธนาคารทำธุรกิจบริหารจัดการกองทุนเงินตราต่างประเทศ (foreign exchange fund) :
ธนาคารกลางจะอนุญาตให้ธนาคารที่เข้าข่าย profile 1-2 สามารถทำธุรกิจตั้ง trustee ได้ เพื่อให้บริษัทที่มีรายได้เป็นเงินตราต่างประเทศ เช่น บริษัทแก๊สและน้ำมันนำรายได้ที่เป็นสกุลเงินตราต่างประเทศเข้ามาฝากในประเทศ โดยธนาคารสามารถรับเป็นผู้บริหารกองทุน (Trust Fund) ดังกล่าว ทั้งนี้ ธนาคารที่จะได้รับอนุญาตจะต้องเข้าเกณฑ์ตามที่ธนาคารกลางกำหนด ซึ่งสาขาของธนาคารต่างชาติ หากมีคุณสมบัติครบตามเกณฑ์ก็สามารถขออนุญาตทำธุรกิจดังกล่าวได้เช่นกัน

๖.๗ การจัดตั้งองค์กรกำกับดูแลสถาบันการเงินองค์กรใหม่ :
ในปี ๒๐๑๓ ธนาคารกลางและ Capital Market and Financial Institutions Supervisory Agency (Bapepam-LK) จะถ่ายเทบทบาทการกำกับดูแลสถาบันการเงิน และตลาดทุนมาให้กับองค์กรใหม่ คือ Financial Services Supervisory Authoirity หรือ OJK โดยองค์กรดังกล่าวจะเริ่มเข้าปฏิบัติหน้าที่ภายในต้นปี ๒๐๑๓ โดยต่อไป สถาบันการเงินจะต้องชำระค่าธรรมเนียมรายปีให้กับ OJK ร้อยละ ๐.๐๓ ของสินทรัพย์ทั้งหมด และภายในปี ๒๐๑๖ จะเพิ่มค่าธรรมเนียมเป็น ร้อยละ ๐.๐๖ อย่างไรก็ตามอัตราค่าธรรมเนียมดังกล่าวยังอยู่ระหว่างการทบทวน เนื่องจากได้รับการคัดค้านจากสถาบันการเงิน