ศักยภาพของอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ของไทยในอินโดนีเซีย

ข้อมูลเกี่ยวกับศักยภาพของอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ของไทยในอินโดนีเซีย เน้นด้านอาหาร กีฬา แฟชั่น และเพลง/ภาพยนตร์ ตามที่สถานเอกอัครราชทูต ณ กรุงจาการ์ตาได้รวบรวมขึ้น มีรายละเอียดดังนี้

1. อาหารไทย

1.1 อาหารไทยเป็น soft power

ที่ชาวอินโดนีเซียรู้จักอย่างแพร่หลายว่าเป็นอาหารที่อร่อย มีรสชาติกลมกล่อมและครบรส แต่ยังมีลักษณะคล้ายอาหารอินโดนีเซียบางประการ อาทิ การมีรสเผ็ด และการใช้เครื่องปรุง/เครื่องแกง/ส่วนประกอบเดียวกัน ซึ่งทำให้อาหารไทยเป็นสิ่งที่แปลกใหม่แต่พอดี และได้รับความนิยมจาก โดยเฉพาะอาหารทะเลและน้ำจิ้มซีฟู๊ด และทำให้ในเมืองต่าง ๆ มีร้านอาหารไทย หรือร้านอาหารที่มีอาหารเครื่องดื่มไทย/อาหารฟิวชั่นอยู่ในเมนู หรืออาหารฟิวชั่นที่ใช้คำว่า “ไทย” เพื่อบรรยายลักษณะของซอสหรืออาหารที่มีรสชาติหวาน เปรี้ยว และเผ็ดในจานเดียว รวมถึงการนำอาหารไทยผสมผสานกับอาหารประเทศอื่น อาทิ อาหารเม็กซิกัน (nachos หน้ากะเพราเนื้อ) และอาหารญี่ปุ่น (ซูชิหน้าแกงเขียวหวาน) โดยผู้ประกอบการมีทั้งชาวอินโดนีเซีย และชาวไทยที่อาศัยในอินโดนีเซีย โดยเมนูอาหารเครื่องดื่มไทยที่ชาวอินโดนีเซียสนใจ/ชื่นชอบ อาทิ มะม่วงปั่น มะม่วง ซอสไทย ชานมไทย ส้มตำ ข้าวเหนียวมะม่วง นอกจากนี้ ในอินโดนีเซียยังมีร้านออนไลน์ที่ให้บริการรับหิ้วสินค้าประเภทขนมและอาหารสำเร็จรูปจากไทย ฯลฯ

1.2 ร้านอาหารไทยส่วนใหญ่ในอินโดนีเซียไม่ได้ขอรับตราฮาลาล

เนื่องจากมีการขายแอลกอฮอล์ แม้จะไม่มีเมนูหมูก็ตาม ทำให้ชาวอินโดนีเซียบางส่วนตั้งข้อสงสัยว่าอาหารไทยฮาลาลหรือไม่ และเมนูใดที่ฮาลาล โดยร้านอาหารบางส่วนจะแก้ปัญหาโดยการโฆษณาว่า “No Pork, No Lard” แทน ซึ่งสามารถสร้างความเชื่อใจได้ในระดับหนึ่ง

1.3 ปัจจุบันมีร้านอาหารไทยที่ได้รับตรา Thai Select จำนวน 16 ร้าน

แบ่งเป็นร้านอาหาร ในกรุงจาการ์ตา 14 ร้าน ร้านอาหารในบาหลี 1 ร้าน และร้านอาหารที่ จ. ชวาตะวันออก (สุราบายา-มาลัง) 1 ร้าน ซึ่งล้วนเป็นร้านที่ได้รับความนิยมจากชาวอินโดนีเซีย

1.4 ในส่วนของสินค้าไทยประเภทอาหารและเครื่องดื่มที่วางจำหน่ายในอินโดนีเซียนั้น

ปัจจุบันมีเพียงไม่กี่บริษัทที่สามารถขอตราฮาลาลได้ เนื่องจากมีโรงงานผลิตในอินโดนีเซีย ส่วนสินค้านำเข้าอื่น ๆ สามารถจำหน่ายได้ในฐานะสินค้าทั่วไปแม้มีตราฮาลาลของไทย

2. กีฬา

2.1 มวยไทยเป็นกีฬาไทยที่เป็นที่รู้จักแพร่หลายและเป็นที่นิยมในอินโดนีเซีย

เหมือนกับศิลปะการต่อสู้ pancak silat (อินโดนีเซีย) คาราเต้ (ญี่ปุ่น) เทควันโด (เกาหลี) โดยมีการฝึกสอนทั้งแบบจริงจังที่นำวัฒนธรรมมวยไทยทั้งหมดมาเผยแพร่ในค่ายมวยอินโดนีเซีย และแบบที่ประยุกต์กับศิลปะการออกกำลังกาย ทั้งในค่ายมวยและในศูนย์ออกกำลังกายทั่วไป โดยเฉพาะในเมืองใหญ่ของอินโดนีเซีย (จาการ์ตา บาหลี สุราบายา เมดาน) นอกจากนี้ ยังมีการจัดตั้งสมาคมมวยไทยต่าง ๆ อาทิ (1) Indonesian Muay Thai Association (Pengurus Besar Muaythai Indonesia – PMBI) ซึ่งมี La Nyalla Mattalilli Chairman of the Regional Representative Council (DPD RI) เป็น ปธ. (2) สมาคม Muay Thai Indonesia และ (3) Muay Thai Community of Indonesia (Komunitas Muay Thai Indonesia) ซึ่งแสดงให้เห็นว่ากีฬามวยไทยมี demand ในอินโดนีเซีย

2.2 นอกจากมวยไทยแล้ว กีฬาที่ไทยมีชื่อเสียงในอินโดนีเซียได้แก่

2.2.1 ฟุตบอลลีกไทย

2.2.2 E-Sports

2.2.3 คียเวิร์ดอื่น ๆ ที่ชาวอินโดนีเซีย

3. แฟชั่น รวมถึงผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพและความงาม

3.1 แฟชั่นเสื้อผ้าสมัยใหม่ของไทยเป็นที่รู้จักในกลุ่มชาวอินโดนีเซีย

ส่วนใหญ่ว่าเป็น fast fashion คุณภาพดี ราคาจับต้องได้ มีดีไซน์ให้เลือกหลากหลายทั้งทันสมัยและสุภาพถูกต้องตามหลักศาสนา โดยชาว อซ.ส่วนใหญ่นิยมไปซื้อเสื้อผ้าไทยที่ห้าง Platinum ประตูน้ำ สยามสแควร์ Terminal21 หรือตลาดนัดจตุจักร ทั้งนี้ ในส่วนของผ้าไทยนั้น ชาวอินโดนีเซีย รับรู้ว่าไทยมีผ้าไหมไทยและผ้าทอมือท้องถิ่นต่าง ๆ แต่รายละเอียดอื่น ๆ ส่วนใหญ่ไม่เป็นที่รับรู้ของสาธารณชนเท่าใดนัก ซึ่งอาจเป็นเพราะส่วนหนึ่งชาวอินโดนีเซียมีผ้าไหมวาดลายบาติกในแบบที่นิยมใช้อยู่แล้ว รวมถึงชาวอินโดนีเซียส่วนใหญ่นิยมใส่เสื้อบาติกจากผ้าฝ้าย ซึ่งราคาถูก สวมใส่สบาย และดูแลรักษาง่าย นอกจากนี้ ลายผ้าทอของไทยและลายบาติกที่ชาวอินโดนีเซียนิยม ยังเป็นคนละแนวกัน (ชาวอินโดนีเซีย ค่อนข้างมีความชาตินิยมในเรื่องนี้)

3.2 ในส่วนของสินค้าและบริการด้านความงามและสุขภาพนั้น

ชาวอินโดนีเซียรู้จักสปาและนวดไทยดี โดยมีร้านนวดไทยเปิดในจาการ์ตาและเมืองต่าง ๆ อาทิ แบรนด์ HARNN ซึ่งเปิดร้านขายสินค้าและนวดในจาการ์ตา และนวดไทย สปาไทย ยังติด google trends ด้วย และชาวอินโดนีเซียที่มีกำลังทรัพย์ให้ความสนใจบริการด้านสปา และ detox เพื่อสุขภาพในไทย ในส่วนของสินค้าทั่วไปอื่น ๆ นั้น ยาดมไทยได้รับความสนใจในฐานะของฝากจากไทยมากขึ้น

3.3 นอกจากนี้ เครื่องสำอางไทยยังเป็นที่นิยมในอินโดนีเซีย

ในกลุ่มวัยรุ่นและวัยทำงานตอนต้นที่พอมีกำลังจับจ่าย โดยแบรนด์ที่พบเห็นได้บ่อยๆ จะเป็นแบรนด์ที่ราคาไม่แพงแต่คุณภาพดี อย่างไรก็ดี ยังไม่มีการนำสินค้าเหล่านี้เข้ามาจำหน่ายอย่างเป็นทางการแพร่หลาย และการซื้อขายในปัจจุบันยังอยู่ในวงจำกัด ผ่านการซื้อใน Tokopedia (คล้าย Lazada/Shopee) และการจำหน่ายผ่านระบบ pre-order สินค้า

4. ภาพยนตร์และเพลงไทย

4.1 ซีรี่ส์/ละครไทยและภาพยนตร์ไทย

ได้รับความนิยมในอินโดนีเซียสูง โดยเฉพาะในกลุ่มวัยรุ่นและวัยทำงานตอนต้น และเป็นทางเลือกที่สดใหม่สำหรับผู้ที่ต้องการเสพคอนเทนท์อื่น ๆ ทั้งนี้ ภาพยนตร์ไทยได้รับความนิยมในตลาดอินโดนีเซียเป็นอันดับ 3 ในกลุ่มภาพยนตร์เอเชีย รองจากเกาหลีใต้และญี่ปุ่น โดยภาพยนตร์ไทยเข้าฉายในอินโดนีเซียเฉลี่ย เดือนละ 1 เรื่อง (ทางโรงภาพยนตร์ และทาง Video on Demand (VOD) platform)

4.2 จากการสืบค้นใน social media และสอบถามชาวอินโดนีเซีย

ที่ชื่นชอบซีรีส์/ภาพยนตร์ไทยนั้น ชาวอินโดนีเซียเห็นว่าเนื้อเรื่องของซีรี่ส์ ละคร และภาพยนตร์ไทยมีความ relatable กับชีวิต/วัฒนธรรมประเพณีของชาวอินโดนีเซีย เนื้อหาเข้าถึงง่ายไม่ซับซ้อน และการสอดแทรกมุขตลกเป็นระยะ

4.3 ละคร/ซีรี่ส์ไทยแนวที่ได้รับความนิยมมากที่สุดคือแนวรักโรแมนติกและดราม่า

4.4 ในส่วนของภาพยนตร์นั้น ภาพยนตร์แนวสยองขวัญได้รับความนิยมจากชาวอินโดนีเซีย

ในภาพรวมสูงสุด ตามด้วยแนว Romantic Comedy โดยชาวอินโดนีเซียเห็นว่าหนังผีไทยมีพล็อตและเส้นเรื่องที่น่าสนใจ หลากหลาย ไม่จำเจ และมีมุขตลกสอดแทรกเล็กน้อย

4.5 จุดที่ชาวอินโดนีเซียบางส่วนให้ความสนใจเกี่ยวกับซีรี่ส์/ภาพยนตร์ไทย

คือการกล้านำเสนอประเด็นที่สร้าง controversial และตั้งคำถามกับขนบ/แนวคิดของสังคม

4.6 เพลงไทย เพลงไทยจำนวนมากที่ได้รับความนิยมในอินโดนีเซีย

มักมีที่มาจาก (1) กระแสความนิยมต่อเนื่องจากเพลงประกอบภาพยนตร์และซีรี่ส์ไทย (2) เทรนด์การเล่น TikTok ของชาวอินโดนีเซีย ซึ่งมักเป็นเพลงเร็วหรือเพลงเต้นที่มีจังหวะสนุกสนาน โดยไม่จำกัดเนื้อหา ซึ่งชาวอินโดนีเซียนิยมใช้เต้นลง TikTok